Laura L. Ruiz | @lauralruiz Praza Pública
Mentres as plataformas que piden que sexa unha opción preferente nun divorcio presionan á Xunta con mocións locais, as asociacións en contra da medida alertan dos efectos negativos sobre os menores.
Ambas as posturas aseguran que o máximo obxectivo que pretenden é o benestar dos fillos. É a única idea na que coinciden plataformas a favor e en contra da Custodia Compartida preferente pero tamén é o argumento que máis as separa. Cunha diminuta porcentaxe de acordos entre proxenitores -non chega ao 10%- para compartir a custodia, son moitas as preguntas que saen: É mellor ou peor para o menor alternar a casa na que viven cos cambios en horarios e costumes que isto implica? É bo ou malo para o neno ser criado por un dos proxenitores deixando o papel de visitador ao outro? Nestes puntos residen as diferenzas entre ambas as posicións, aínda que non deixa de haber moitos máis intereses por medio.
“Haberá tantos modelos de custodia compartida como familias, podendo repartirse cada seis meses a convivencia co neno, examinando os horarios dos traballos dos proxenitores ou as axudas familiares de cada un”
“Haberá tantos modelos de custodia compartida como familias, podendo repartirse cada seis meses a convivencia co neno, examinando os horarios dos traballos dos proxenitores ou as axudas familiares de cada un”, explica Jesús Orois, presidente da Plataforma Custodia Compartida en Galicia Xa!, que pide que a medida sexa preferente e non unha excepción como ata agora. En Navarra, Valencia, Cataluña ou Aragón xa se crearon leis autonómicas que contemplan que sexa un xuíz quen determine un acordo en caso de divorcios conflitivos. “Cando os pais levan ben está claro que o ideal é que comparan a custodia, pero se o divorcio chega a xuízo é porque non existe esa boa relación”, comenta Juan Ramon Peris, presidente daAsociación Custodia en Positivo, que asegura que impor un acordo de convivencia xera máis conflito entre proxenitores e isto afecta aos fillos. “Como van poder xestionar o día a día do neno dúas persoas que nin sequera se falan?”
“Como van poder xestionar o día a día do neno dúas persoas que nin sequera se falan?"
Ademais do desencontro social, está o labirinto legal.En Galicia elaborouse un borrador que resultou aparcado ante o recurso do consello de ministros fronte ao Tribunal Constitucional pola lei valenciana en 2011. Fronte a este inmovilismo a plataforma CCGX iniciou unha campaña por varios concellos para pedirlles que aprobasen mocións a favor da medida, á vez que iniciaban a recollida de firmas coordinadas por outras asociacións españolas para presionar á Xunta e ao Goberno central. Aínda que PP e UPyD situáronse a favor da norma preferente -os populares chegárono a incluír no seu programa electoral-, pouco se moveu respecto diso. Pola súa banda, os socialistas están divididos, xa que aínda que en Aragón apoiaron a medida, non o fan nos borradores autonómicos que dan a custodia compartida de forma automática. “Realmente -comenta Peris- foi o PSOE o que abriu a caixa de Pandora ao modificar en 2005 o Código Civil dando potestade ao xuíz a decidir sobre a custodia sen acordo entre os proxenitores”.
Responsabilidade tamén antes do divorcio
“Cando hai un divorcio ambos os pais seguen ocupándose dos fillos porque ningúns deles perde a patria potestade, pero o problema é cando un deles nunca se ocupou dos pequenos”
A pesar de que os xuíces terán que decidir, son moitos os matices que afectan ás distintas leis de custodia compartida. Un deles é ter en conta quen estaba ao coidado dos nenos durante o matrimonio. “Cremos que é unha medida de igualdade porque o peso da crianza non recae sempre na nai como no pasado. Traer o diñeiro a casa tamén é coidar aos fillos, non só cambiar cueiros”, asegura Orois. “Cando hai un divorcio ambos os pais seguen ocupándose dos fillos porque ningúns deles perde a patria potestade, pero o problema é cando un deles nunca se ocupou dos pequenos”, indica Peris.
Unha idea que sosteñen desde a Rede de mulleres veciñais contra os Malos Tratos de Vigo. “Moitos dos pais que piden a custodia compartida fano para facer dano á nai, porque se lles ofrecesen a custodia monoparental non a quererían” denuncia a portavoz, Rosa Fotaíña. Desde a asociación Custodia Compartida van máis aló e aseguran que moitas veces a motivación é económica. “As peticións moitas veces só teñen como obxectivo non ter que pagar a pensión ou disolver os bens común”.
Onde si coinciden ambas as posturas en que non sempre é posible a custodia compartida, como cando hai violencia machista polo medio
Onde si coinciden ambas as posturas en que non sempre é posible a custodia compartida, como cando hai violencia machista polo medio. “Estamos de acordo en que cando hai sentenza de malos tratos non lle dean a custodia ao pai, pero moitas mulleres usan ese punto para bloquear o acordo”, afirma Orois, quen asegura que desde que se aprobou a lei en Aragón hai pouco máis dun ano multiplicáronse as denuncias falsas por violencia machista. “Só pretenden criminalizar as nais e non hai informe que sustente esa acusación”, rebate Peris. “Cando un pai maltrata a nai -índica Fontiña- está maltratando aos fillos e aínda que cumpra condena segue sendo un maltratador”.
Doutra banda está o referente dos países da nosa contorna. Desde Custodia Compartida en Galicia Xa! desexan que do mesmo xeito que noutros países de Europa e América, “a corresponsabilidade parental conxunta chegue de forma xeneralizada a España”. “Realmente só hai seis países con normativa a este respecto e con moitas diferenzas na súa aplicación”, corrixen desde Custodia en Positivo. En Francia, Bélxica e Italia existe a posibilidade de realizar un plan de parentalidad, onde os proxenitores ao divorciarse acordan puntos crave da vida do menor: tipo de educación, residencia, actividades extraescolares, custos, etc. En Alemaña distínguese entre pais casados ou solteiros e en Reino Unido segue sendo recomendada pero non obrigatoria. E en ningún deles, incluída a República Checa, chégase a acabo unha sentenza sen acordo dos dous pais.
O SAP e xuíces de familia: a orixe dunha polémica
Un dos argumentos que usan algunhas asociacións de pais separados é que as nais poñen en contra deles aos nenos. É o que denominan SAP, síndrome de alienación parental, termo acuñado polo psiquiatra Richard A. Gardner na década dos 80. Unha síndrome usada nos tribunais en casos de divorcio e de custodias que con todo non conta co respaldo da comunidade científica ou a OMS e táchano de pseudociencia. Os máis contrarios ao SAP destacan que é un argumento máis xurídico que médico e destacan a súa implicación en xuízos por pederastia onde o psicólogo defendía que o menor abusado debería quedar co seu agresor para conseguir a rehabilitación de este.
A presenza de certos xuíces nos eventos das plataformas en favor da custodia compartida reavivan a polémica
Por outra banda, a presenza de certos xuíces nos eventos das plataformas en favor da custodia compartida reavivan a polémica. O caso máis visible é o maxistrado de familia Francisco Serrano, inhabilitado por prevaricación o pasado ano por modificar a custodia dun neno sen o consentimento da nai para que o pai puidese levalo a unha procesión de Semana Santa. Serrano, o presidente da Plataforma Cidadá pola Igualdade, expuxo nunha recente charla que debería ser a muller quen renunciase á custodia monoparental pola compartida “xa que lle beneficia para o acceso ao mercado laboral”.
Segundo algunhas asociacións de mulleres, son numerosos os xuíces que se demarcan por unha ou outra opción sen ter en conta o caso en concreto sobre o que deciden
Segundo algunhas asociacións de mulleres, son numerosos os xuíces que se demarcan por unha ou outra opción sen ter en conta o caso en concreto sobre o que deciden. “Así, segundo o xuíz que che toque determinará con quen vai vivir o teu fillo, dun xeito máis que arbitrario”, conclúe Juan Ramón Peris.
